Frazat relative të shqipes parë në këndvështrimin gjenerativist

Frazat relative të shqipes parë në këndvështrimin gjenerativist Studimi monografik “Frazat relative të shqipes parë në këndvështrimin gjenerativist”, është organizuar në shtatë kapituj. Kapitulli i parë është një paraqitje e shkurtër e parimeve të gramatikës gjenerative, e postulateve të teorisë X-bar dhe të ashtuquajturit Program Minimalist propozuar nga Chomsky (1992). Kapitulli i dytë sjell një panoramë të klasifikimit të frazave relative në studimet dhe gramatikat e ndryshme të shqipes, duke u nisur nga ato më të hershmet (Sheperi 1927, Xhuvani 1938, Rrota 1942, Cipo 1952, Prifti 1962, Domi 1964/5, Floqi 1965) e deri në ditët e sotme. Rishqyrtimi i këtyre studimeve, çon në përfundimin se analizat përshkruese nuk u japin përgjigje të kënaqshme problemeve që ngre struktura e veçantë e frazave relative. Në kapitullin e tretë paraqitet një përshkrim i thelluar i korpusit të plotë të frazave relative të shqipes.. Në kapitullin e katërt analizohet dallimi mes fjalive relative kufizuese dhe atyre shtuese, duke i parë si për nga mënyra e ndërtimit, lidhjeve që realizojnë me fjalinë kryesore, përzgjedhjen e mjeteve të lidhjes, shkallën e përdorimit të tyre, etj. Kapitulli i pestë paraqet studimin e frazave relative sipas kuadrit të teorisë gjenerative, një model teorik ky që nuk mjaftohet vetëm me përshkrimin e të dhënave, por synon të shpjegojë rregullat dhe mekanizmat bazë të ndërtimit të këtyre frazave. Në kapitullin e gjashtë, sillet një analizë e thelluar e frazave relative të gjuhës shqipe; trajton procesin e relativizimit dhe shqyrton aspekte të ndryshme të strukturës të këtyre ndërtimeve. Paraqeten dhe shqyrtohen disa argumente në të mirë të idesë se fjalia relative është komplement i determinantit edhe në gjuhën shqipe, e cila shfaq parametrin e pasvendosjes së determinantit lidhur me paraprijësin. Vëmendje e veçantë i është kushtuar analizës së mjeteve lidhëse, komplementuesit, përemrave lidhore dhe ndajfoljeve lidhore Kapitulli i shtatë plotëson kuadrin e përgjithshëm të frazave relative, me analizën e të ashtuquajturave relative të lira, që në gramatikën tradicionale lihen thuajse jashtë vëmendjes. Në pjesën më të madhe të gramatikave të shqipes, relativet e lira të tipit Kush punon, fiton., trajtohen si fjali të nënrenditura kryefjalore dhe kundrinore. Në termat e analizës DP, fjalia relative e lirë konsiderohet si komplement i një kokë Do, fonetikisht bosh. Autorja shpreh dyshimet e saj lidhur me këtë dhe e orienton analizën e relativeve të lira të shqipes sipas propozimit të Donati-t (2005), e cila argumenton se fjalia relative e lirë gjenerohet në pozicionin e fundëm të frazës, e më pas ngrihet drejt periferisë së majtë të saj.